مطمئنا تا به حال کلمه ی آلودگی صوتی را شنیده اید همانطور که به بیش از اندازه بودن یک صدا در محیط آلودگی صوتی می گویند به همان صورت به وجود نورهای بیش از حد مصنوعی در یک محیط نیز آلودگی نوری می گویند.
شاید تا به حال این کلمه به گوشتان نخورده باشد اما پیادمدهایی که در پی دارد باعث ایجاد بسیاری از مشکلات در روند زندگی طبیعی انسانها، حیوانات، گیاهان و به طور کلی تمام موجودات زنده می گردد و همچنین تاثیر منفی در محیط زیست می گذارد که در ادامه بیشتر به آن می پردازیم.
همانطور که متوجه شدید آلودگی نوری به استفاده بیش از حد و یا حتی به اندازه نور مصنوعی می گویند زیرا استفاده از نورها باعث صدمه به محیط زیست و به طور کلی طبیعت زمین می شود.
در صنعت مدرنیته امروزی این آلودگی بیش از حد ایجاد شده است زیرا بسیاری از کارخانجات، ادارات، مکان های ورزشی و تفریحی مثل شهر بازی ها، خیابان های شهر، تبلیغات ها و بیلبوردهای سطح شهر همگی جز آلودگی نوری محسوب می شوند. در گذشته شاید صد سال پیش برای دیدن آسمان و ستاره ها فقط کافی بود از درب منزل خارج شوید به راحتی آسمان را مشاهده می کردید مانند شبها و روزهای کویر که احساس می کنیم آسمان نزدیک تر است اما متاسفانه امروزه با ایجاد ساختمان های بلند نورپردازی های بیش از حد دیدن آسمان از هر جایی مکان نیست و شکل مجبور به رفتن به بالای ساختمان های بزرگ و یا مکان هایی مانند کویر هستید که البته جای لطفش باقیست که هنوز چنین مکان هایی وجود دارند و انسان ها باعث بر هم ریختن اکوسیستم آن نشده اند.
تاثیر آلودگی نوری بر زندگی موجودات زنده
(انسانها، حیوانات، گیاهان و هر موجود زنده دیگری که بر روی زمین زندگی می کند)
تاثیر آلودگی نوری در گمراه شدن حیوانات
با توجه به تحقیقاتی که در این حوزه صورت گرفته است آلودگی نوری باعث بر هم ریختن چرخه خواب و بیداری و حتی باعث ایجاد اشتباه در الگوهای مهاجرت حیوانات می شود به طور مثال آلودگی نوری سبب می‌شود لاک‌پشت‌های دریایی و بعضی از پرندگان که با کمک نور ماه جهت یابی می‌کنند گیج و گم شوند و این روند در بسیاری از موارد باعث مرگ این حیوانات می گردد.
در رابطه با حشرات نیز وضع به همین منوال است زیرا حشرات زیادی جذب نور می شوند و به همین علت در بسیاری از موارد این عملکرد باعث مرگ آنها می شود و از آنجایی که چرخه زندگی حیوانات در بسیاری از موارد به هم متصل است با مرگ حشرات زندگی پرندگان و تغذیه آنها نیز تحت تاثیر قرار می گیرد زیرا غذای پرندگان همین حشرات هستند.
با توجه به پژوهش هایی که اخیرا انجام شده است آلودگی نوری که برخی منابع نور مصنوعی قوی بر روی دریا ایجاد می کنند تاثیر بسیاری منفی در زندگی جاندارانی که در یا زندگی می کنند دارد.
تاثیر آلودگی نوری در رشد گیاهان
آلودگی نوری باعث ایجاد اختلال در رشد گیاهان
همچنین تأخیر در ریزش برگ ها و حتی به تأخیر انداختن یا ایجاد مشکل در خواب زمستانی درختان می شود و در مواردی مشاهده شده است که باعث به جلو انداختن شکوفه دهی زودتر از موعد درختان می گردد.
یکی دیگر از تأثیرات آلودگی نوری در روند رشد گیاهان رشد برگ های بزرگتر با روزنه های بیشتر می باشد که اندازه باز بودن روزنه ها هم طولانی تر از درختانی است که در معرض آلودگی نوری قرار نداشته اند. به همین علت با توجه به تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته درختانی که در معرض نورهای مصنوعی رشد می کنند بیشتر در معرض آلودگی و خشکی قرار دارند.
تاثیر آلودگی نوری بر خواب انسان ها
آلودگی نوری که نشات گرفته از نورهای مصنوعی می باشد باعث به هم خوردن چرخه طبیعی بدن انسانها نیز می گردد. هورمونی به نام ملاتونین زمانی در بدن انسان ترشح می شود که فرد در تاریکی باشد و علت این ترشح کمک رسانی به خواب انسان است که فرآیندی مانند آلودگی نوری در هنگام شب باعث کاهش ترشح این هورمون در بدن انسان می شود که نتیجه ی آن چیزی نیست جز احساس خستگی، سردرد، استرس، اضطراب در افراد و مشکلاتی این چنینی.
نکته مهم و هشدار دهنده در رابطه با نورهای مصنوعی اسن است که در پژوهش‌های جدید اینگونه اثبات شده است که بین کاهش سطح ملاتونین بدن و برخی سرطان‌ها ارتباطی وجود دارد و نتایج پژوهش‌ها به اندازه ای نگران‌کننده بود که انجمن پزشکی آمریکا به این موضوع واکنش نشان داد و برای کنترل آلودگی نوری از هرگونه پژوهشی که در این زمینه انجام شود حمایت می نماید.
برای کنترل آلودگی نوری چه اقداماتی باید انجام پذیرد؟
تا زمانی که تمام افراد جامعه در رابطه با این نوع آلودگی اطاعاتی نداشته باشند و نیز دولتمردان دغدغه ی برطرف کردن آن را نداشته باشند هیچ کاری نمی توان انجام داد زیرا تا یک موضوع تبدیل به یک معضل اجتماعی نشود نه دیده می شود نه برای از بین بردن آن راهکار و یا اقدامی صورت می گیرد.
قسمت مهم ماجرا در رابطه با کنترل آلودگی نوری به دولت‌ها و مسئولین مدیریت شهری بر می گردد و البته نقش مهم و تاثیر گذار مردم در رابطه با کنترل این موضوع غیر قابل انکار است شاید برای شما این سوال پیش بیاید که چه کاری از دیت مردم ساخته است؟ در پاسخ باید بگوییم برای اینکه هر شهروند در کاهش آلودگی نوری سهمی داشته باشد می تواند از خود و محیطی که در آن زندگی و یا کار می کند شروع کند به طور مثال استفاده کردن از لامپ‌هایی که به وسیله سنسور و یا تایمر روشن و خاموش می‌شوند یکی از راه های ساده است و یا با سرپوش گذاشتن روی لامپ‌ها می‌توان از تابش مستقیم نور به سمت آسمان جلوگیری کرد. همانطور که مشاهده کردید اصلا نیاز به کارهای تهاجمی و یا خاص و غیرقابل انجام نیست تنها با انجام کارهای ساده می توان درگاهش آلودگی نوری قدمی برداشت البته برای کسب موفقیت در این راه بهتر است برنامه هایی در نظر گرفته شود تا شهروندان اطاعات مناسبی برای کاهش این امر به دست بیاورند تا در پی آن بتوانند اقدامات انجام دهند و این موضثع تا زمانی که به دغدغه ی تک تک مردم و دولتمردان تبدیل نشود هیچ راهکاری برایش کارساز نخواهد بود.
انواع آلودگی نوری
تجاوز نوری
تجاوز نوری به نورهایی که ناخواسته وارد ملک شخص افراد می شود می گویند به طور مثال افتادن نور یک بیلبرد تبلیغاتی بر پنجره و یا حیاط یک ساختمان مسکونی که باعث آزار و اذیت آنها می گردد مخصوصا در هنگام شب و یا چراغ های چشمک زن تبلیغاتی که دائم حواس افراد را پرت می کند و یا مانع از آرامش ذهنی آنها می شود. این موضوع نه تنها آلودگی نوری محسوب می شود بلکه در بسیاری از کشورها آن را جرم می دانند زیرا به حریم شخصی افراد بدون اجازه ورود شده است.
آلودگی نوری خیرگی
آلودگی نوری خیرگی در واقع نوری است که با تابیده شدن به سمت محیط بازتاب داده می شود، که این نور پخش شده و باعث به وجود آمدن مشکلاتی در دیدن افراد می گردد. این نوع آلودگی نوری دیدن و تشخیص اشیا را با مشکل مواجه می نماید.
آلودگی نوری آسمان تاب
آلودگی نوری آسمان تاب زمانی اتفاق می افتد که حالت گنبدی شکلی از نور در نواحی شهری ایجاد گردد و در بیشتر موارد دلیل آن نورهایی است که از چراغ های خیابانی، خانه ها، تابلوهای مختلف و کارخانجات به سمت آسمان می رود، که این امر باعث تغییر کیفیت نور جو شده و از جو به سمت شهر باز می گردد این موضوع می تواند الگوهای رشد طبیعی و توانایی گیاهان را در شب مورد تغییر قرار دهد.
روشنایی بیش از حد در محیط های مختلف
هنگامی که یک منبع نوری بیش از اندازه مورد استفاده قرار گیرد این آلودگی رخ می دهد زیرا استفاده بیش از اندازه نور باعث مصرف بی رویه برق می شود که این امر خود باعث آلودگی نوری می گردد.
درهم ریختگی نوری
زمانی که محل نصب تجهیزات نوری اشتباه باشد درهم ریختگی نوری اتفاق می افتد به طور مثال اگر چراغ فروشگاه ها و یا تیرهای چراغ برق خیابان ها را در جای نادرست و یا با فاصله ی نامناسب از هم نصب کنند این اتفاق رخ می دهد زیرا این درهم ریختگی با دید در شب و روشنایی تداخل پیدا می کند و باعث ایجاد آلودگی نوری و همچنین افرایش تصادفات و مختل شدن زندگی حیوانات می شود.
علل به وجود آمدن آلودگی نوری چیست؟
* چراغ های پارکینگ ساختمان های مسکونی و اداری
* عدم برنامه ریزی درست
* برگزاری مسابقات ورزشی شبانه در استادیوم ها
* چراغ هایی که در طول شب مدام روشن هستند( مانند بیلیوردهای تبلیغاتی)
* نور چراغ های خیابان
* محل عبور و مرور وسایل عمومی و یا ایستگاه های وسایل عمومی مانند قطار، اتوبوس
* روشن بودن همیشگی چراغ های ساختمان های مجلل و برج های بلند
* ازدیام جمعیت در یک محدوده
* مصرف بیش از حد از منابع نوری