از زمان پیدایش انسان های اولیه و سیر تکاملی زندگی آنها نیاز به نور بسیار موضوع حیاتی برای ادامه زندگی و زیست انسان ها بوده است زیرا زمانی که نور خورشید در طول روز به همه چیز می تابید و روشنایی بخش بود هنگامی که تاریکی شب فرا می رسید انسان ها کمبود وسیله ای روشنایی بخش را احساس می کردند در واقع منبع اصلی نور برای هر موجود زنده روی کره زمین خورشید است به همین علت تمام انسان ها، حیوانات و گیاهان در طول روز نهایت استفاده را نور خورشید می برند.
به طور مثال انسان ها در طول روز در روشنایی نور خورشید به کارهایی هم چون ساختمان سازی و کارهایی که احتیاج به نور قوی و کافی نور خورشید دارد رسیدگی می کنند و همچنین حیوانات که به دنبال شکار در روشنایی روز می روند تا به وسیله ی آن بتوانند به حیات خود ادامه دهند و گیاهان نیز نهایت رشد خود را با استفاده از نور خورشید در طول روز دارند.
سیر تکامل روشنایی در تاریخ
آتش
انسان ها پس از به مشکل خوردن ادامه ی زندگی خود در پی اتمام روشنایی روز و فرا رسیدن تاریکی شب در صدد اختراع منبع نوری برخواستند تا ادامه ی زندگی برای آنها امکان پذیر باشد در همین راستا نخستین منبع نوری که بشر توانست آن را کشف کند آتش بود البته آتش بر روی زمین وجود داشت اما انسان توانست راهی برای به راه انداختن آتش پیدا کنپ که آن راه استفاده از استحکاک دو سنگ به یکدیگر بود که با این کشف علاوه بر روشنایی بخشیدن، بشر در طول روز از شعله‌اش برای محافظت در مقابل سرما، و حمله ی حیوانات و همچنین تهیه غذا استفاده می نمود.
البته دانستن این موضوع خالی از لطف نیست که با توجه به یافته‌های باستان شناسان حدود بیست هزار سال قبل، انسان برای روشنایی از روغن گیاهان و حیوانات استفاده می‌کرده است به این شکل که روغن را در داخل استخوان‌های تو خالی می ریختند و فتیله‌ای از جنس الیاف گیاهان یا خزه برای آن تعبیه و روشن می نمودند که پس از چندین سال با روی کار آمدن فن‌آوری‌هایی همچون ساخت سفالینه‌ها، استخوانها کنار گذاشته شدند و ظروفی جایگزین آنها شد.
جالب است بدانید در زمانی هایی در طول تاریخ نیز انسان ها از کرمهای شب‌تاب هم حتی به عنوان منبع نوری استفاده می کردند که با گذشت زمان و با اختراع شمع از اینکار صرفه نظر کردند.
شمع
حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، بشر شمع را اختراع کرد در این برهه زمانی بود که تاریخچه ی روشنایی شروع شد.
بشر برای ساخت شمع ابتدا از چربی حیوانات و موم استفاده می کرد که سرانجام در قرن هجدهم میلادی پارافین جاگزین این مواد اولیه شد.
سپس در قرن نوزدهم میلادی چند مخترع انگلیسی نوعی چراغ گازی برای روشنایی بخشیدن به خیابان ها در هنگام تاریکی شب اختراع کردند که البته چندان مورد استقبال قرار نگرفت زیرا این نوع چراغ ها در هنگام شکسته شدن گازهای سمی از خود متصاعد می کردند که ث برای سلامتی انسان بسیار زیان آور بودند به همین علت انسان ها در صدد اختراعات جدیدتری بر آمدند.
پیه سوز
پیش سوز چراغی از جنس سفال یا از مس بود آن که پیه یا روغن کرچک در آن میریختند و سپس با فتیله‌ای از پنبه آن را روشن می نمودند که بعدها چراغ موشی جایگزین آن شد. چراغ موشی دارای یک فیتیله نخی بلند بود و نیز با روغن پیه و روغن زیتون و امثال آن روشن می شد و به این علت نام آن را چراغ موشی گذاشتند که روغن دان و قسمت فیتیله آن شبیه به موش بود.
که البته به دلیل دود زیاد این چراغ حدودا در ابتدای قرن بیستم میلادی دیگر کسی از آن استفاده نمی کرد به مرور زمان، با ورود نفت سفید به زندگی انسان چراغ‌های جدیدی اختراع شدند که باعث کم کاربرد شدن و در نهایت خداحافظی و پی‌سوزها از خانه‌ها شدند این چراغ‌ها انواع مختلفی همچون چراغ لامپا، چراغ توری یا چراغ زنبوری و چراغ فانوس داشتند.
فانوس
فانوس هایی که در ابتدا به دست بشر ساخته شدند با استفاده از سوختن روغن حیوانی به محیط اطراف خود روشنایی می بخشیدند که حدود صد سال بعد با اختراعی جدیدی در همین شکل فانوس اما منبع سوختی نفت و ذغال سنگ نخستین نمونه های چراغ های خیابانی اختراع شدند. واژه فانوس از واژه یونان <فانس> به معنی <شفاف> گرفته شده است.
فانوس ها چراغ های محفظه‌داری بودند که انسان ها در زمان های قدیم بیشتر در هنگام رفت و آمد از آن ها استفاده می‌کردند و یا برای روشن کردن قسمت زیادی آن را بر بالای بلندی قرار می داده‌اند زیرا هر چه قدر ارتفاع آن بالاتر بود روشنایی بخشی آن نیز بیشتر بود. محفظه ای که برای خاموش نشدن نور فانوس استفاده می کردند معمولا از شیشه و بلور یا کاغذ و پارچه بود که هم مانع خاموش شدن نور توسط باد شود و هم باعث عبور نور از خود گردد.
گرد سوز
گردسوز، چراغی بود که به وسیله ی نفت روشن می شد و شامل لوله و سرپیچ نیز بود فتیله چراغ گردسوز با آغشته شدن به نفت شعله‌ور می‌شد و با قرار دادن آن در محفظه ای شیشه‌ای، روشنایی بسیاری در محیط پخش می گردید.
چراغ زنبوری
نحوه کار چراغ زنبوری به این شکل بود که نفت سفید را در محفظه ی فلزی می ریختند و سپس با ریختن الکل در جای مخصوص، محل گذر نفت از مخزن به تور را گرم می‌کردند تا در این فرایند نفت به صورت بخار درآید پس از آن با تلمبه زدن، نفت موجود در آن تبخیر می شد و به بخش توری که از سقف چراغ زنبوری آویزان بود هدایت گشته و نور سفیدی از آن منتشر می شد و گرمای حاصل از آن باعث می‌شد نفت باقی‌مانده نیز تبخیر شده و برای سوختن آماده شود.
از جمله معایب چراغ زنبوری این بود که برای آماده به‌کار شدن، مدت زمان زیادی نیاز داشت تا گرم شود و هر از گاهی نیز باید به آن تلمبه می زد تا از نور آن کاسته نشود و همچنین دیگر عیب این چراغ حساس بودن توری آن به تکان خوردن و لمس شدن بود که باعث می شد خیلی زود از بین برود.
و البته مزیتی که چراغ زنبوری نسبت به انواع چراغ‌های آن زمان داشت این بود که علاوه بر لینکه نور زیادی داشت مصرف نفت آن بسیارکم بود.
لامپ گازی
ضرورت نیاز بشر به روشنایی در مدت زمان بیشتر و ماندگاری آن باعث اختراع لامپ گازی گردید در واقع این نیاز انسان بود که باعث به وجود آمدن و اختراع شدن چنین چیزی شد زیرا برای نورپردازی محیط های بزرگ و گسترده ای همچون خیابان ها و خانه ها، راه حل بهتری باید یافت به همین جهت چراغ های گازی در سال 1790 در انگلستان توسعه یافتند و این فناوری با سرعت بسیاری زیادی گسترش پیدا کرد تا اینکه سرانجام در سال 1816 لامپ های خیابانی گازی در بالتیمور مورد استفاده قرار گرفتند. و به مدت 63 سال تا وقتی که ادیسون اولین لامپ پایدار را در سال 1879 اختراع کرد از لامپ های گازی به عنوان منبع روشنایی برای مدت زمان طولانی استفاده می کردند.
البته در این بین لامپ های نفت سفید نیز در برخی کشورها مورد استفاده قرار می گرفت.
لامپ های قوس الکتریکی کربن
شخصی به نام هامفری دیوی در سال 1800 نخستین نور الکتریکی عملی را اختراع کرد که از یک قوس بین الکترودهای کربن در هوا درست شده بود اما در بین مردم با استقبال چندان خوبی مواجه نشد اما به علت اینکه لامپ های قوس الکتریکی کربن از جمله اولین لامپ های الکتریکی بودن یادآوری آن را خالی از لطف نبود.
لامپ نفت سفید
لامپ نفت سفید که در بعضی از کشورها به آن لامپ پارافین نیز می گفتند در اصل نفت سفید به عنوان سوخت اسن نوع لامپ در آن استفاده می شد که این لامپ توسط مردی لهستانی به نام Ignacy Lukasiewicz در سال 1853 اختراع شد.
کلام پایانی
با توجه به مطالبی که در این مقاله در اختیار شما عزیزان قرار گرفت متوجه شدید که تاریخچه ی روشنایی از کجا شروع شد و تا کجا ادامه یافت البته هم چنان هر روز شاهد پیشرفت های بسیاری چشمگیری در این عرصه هستیم اما در اصل قصد مجموعه سی کارو در این مقاله این بود که بستری را فراهم سازد تا شما مخاطبان آشنایی بیشتری با انواع منبع نوری از گذشته تا کنون پیدا کنید، امیدواریم مطالب مورد توجه شما عزیزان قرار گرفته باشد.